Covid-19 : Địa chính trị không giới hạn trong đại dịch

Đăng ngày: 25/03/2020

Thùy Dương

Cũng như những ngày qua, đa phần các trang bài của báo Pháp hôm nay dành để nói về dịch bệnh Covid-19 từ nhiều góc độ khác nhau.

Báo Libération quan tâm đến cuộc chiến giá dầu? cảnh báo về nguy cơ nhiễm bệnh của những người cao tuổi trong các viện dưỡng lão. Còn báo Công Giáo La Croix không chỉ hướng sự chú ý đến người cao tuổi, mà quan tâm đến những nhóm người dễ bị tổn thương khác, như người vô gia cư và đặc biệt là mối đe dọa mà đội ngũ nhân viên chăm sóc y tế đang phải đối đầu.

Trong khi đó, báo Le Monde đi tìm lời giải thích về loại thuốc Plaquenil, nguồn cội của niềm hy vọng và nỗi ngờ vực về khả năng chữa khỏi bệnh Covid-19, đồng thời chú ý đến những thách thức đang đặt ra với chính quyền Pháp, nhất là tổng thống Macron, khi vừa phải đối phó với tình trạng khẩn cấp y tế, vừa chống khủng hoảng kinh tế, phải bảo vệ người làm công ăn lương, mà không làm tê liệt kinh tế đất nước.

Báo Le Figaro lược thuật lại quá trình virus conona nhấn chìm cả hành tinh trong vòng 3 tháng qua, đồng thời nói về lực lượng an ninh Pháp, những người đang lên tuyến đầu để đảm bảo lệnh phong tỏa được thực thi nghiêm túc. Trong lĩnh vực kinh tế, Les Echos dẫn lời bộ trưởng Kinh Tế Pháp Bruno Le Maire, theo đó cuộc khủng hoảng do virus coron gây ra có thể sánh với khủng hoảng năm 1929. Les Echos cũng cho biết hoạt động kinh tế tại khu vực đồng euro đã sụt giảm nhanh hơn cả hồi năm 2008 khi xảy ra khủng hoảng tài chính.

Covid-19 : Mặt trận địa chính trị của các cường quốc

Dịch bệnh Covid-19 đang hoành hành dữ dội trên thế giới, từ Á sang Âu, song đây lại là cơ hội để một số nước giành chiến thắng địa chính trị, nhất là Trung Quốc và Nga. Bài xã luận của báo Le Monde nhận định Matxcơva và Bắc Kinh đang tuyên truyền quá đà về công tác trợ giúp nhân đạo cho Ý, quốc gia đang bị dịch nặng nhất châu Âu. Còn Liên Hiệp Châu Âu đang phải học cách chiến đấu trên mặt trận này, với một kế hoạch trợ giúp kinh tế quy mô.

Mở đầu bài xã luận, Le Monde nhấn mạnh, trong nỗi bất hạnh của dân tộc, nước Ý đã tạo ra một sức hấp dẫn không thể cưỡng lại đối với các cường quốc vốn đang tìm cách khôi phục lại uy tín qua công tác hỗ trợ nhân đạo. Trung Quốc hiện giờ đang vươn lên tuyến đầu. Vào ngày 14/03, khi số bệnh nhân Covid-19 gia tăng mạnh tại Ý, một chiếc máy bay của Hội Chữ Thập Đỏ Trung Quốc đã hạ cánh tại Roma, với sự hiện diện của phó chủ tịch của tổ chức và một số bác sĩ đã tham gia vào cuộc chiến chống dịch bệnh ở Trung Quốc, với nhiều máy trợ thở và 200.000 khẩu trang.

Tin tức và hình ảnh về sự kiện này tràn ngập trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc, nhất là trên các ấn bản tiếng nước ngoài. Sự kiện trên cũng được ngoại trưởng Ý, Luigi Di Maio, thuộc Phong trào Năm Sao, ca ngợi như một chiến thắng của cá nhân ông. Ý là nước đầu tiên trong nhóm G7 hồi năm 2019 ký bản ghi nhớ thỏa thuận với chính quyền Bắc Kinh về dự án « Con đường tơ lụa mới ».

Kế tiếp phải kể đến nước Nga. Hôm Chủ Nhật 22/03, căn cứ không quân quân Pratica di Mare của Ý đã chào đón 9 phi cơ Iliouchine của Nga. Theo một thông cáo chính thức của Ý, 9 phi cơ nói trên, \”theo lệnh của cá nhân tổng thống Nga Putin\” đưa đến Ý 100 bác sĩ quân y và tám đội y tế lưu động, với nhiều khẩu trang, găng tay, máy trợ thở và nhiều thiết bị y tế trong khả năng của họ. Các hình ảnh của lãnh đạo Ngoại Giao Ý có mặt tại sân bay để nói lời cảm ơn tới \”nước Nga, tổng thống Putin và chính phủ Nga\” đã được phát đi khắp thế giới. Cùng ngày, Cuba cũng điều 52 bác sĩ và y tá tới Ý trợ giúp nước này chống dịch bệnh.

Theo Le Monde, những cử chỉ đoàn kết, tương thân tương ái này rõ ràng rất đáng được hoan nghênh, và công chúng thích thấy máy bay Nga vận chuyển thiết bị y tế hơn là oanh kích các bệnh viện ở Syria. Nhưng việc Nga sử dụng những hình ảnh đó vào mục đích tuyên truyền gợi nhắc rằng, trong đại dịch, địa chính trị không bị giới hạn. Thông điệp ngầm của lãnh đạo Ý Di Maio là những người bạn thực sự của Ý không phải là đồng minh vốn có trong Liên Hiệp Châu Âu, nơi mà tình đoàn kết cũng không được phát huy trong cuộc khủng hoảng di dân năm 2015. Trong cuộc khủng hoảng y tế hiện nay, chính việc Áo đóng cửa biên giới với Ý, sau đó đến lượt Berlin và Paris hạn chế xuất khẩu trang sang Ý chắc chắn là một phần lý do.

Tuy nhiên, hôm thứ Hai vừa qua, chính quyền Đức thông báo các bệnh viện bắt đầu tiếp nhận bệnh nhân người Ý. Tuần trước, Liên Âu cũng đưa ra các biện pháp trên quy mô lớn chưa từng có, để trợ giúp kinh tế cho các nước bị tác động mạnh vì dịch bệnh, trong đó có Ý. Khoản chi của Liên Âu lớn hơn rất nhiều so với số tiền Nga và Trung Quốc bỏ ra để giúp Ý.

Le Monde nhấn mạnh, ngay cả khi sự đoàn kết của các nước châu Âu trong lĩnh vực y tế đã thất bại, điều cần thiết là các quốc gia này phải thể hiện tình đoàn kết về kinh tế, kể cả sau khi dịch bệnh được kềm chế. Và Liên Âu phải cho thấy rõ điều đó, dù không giỏi về tuyên truyền. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Ursula von der Leyen, mới nhắc lại là hồi tháng Giêng Liên Âu đã gửi 56 tấn dụng cụ thiết bị y tế trợ giúp Trung Quốc sau khi nhận được đề nghị của Bắc Kinh. Theo Le Monde, điều lạ lùng là sự trợ giúp của châu Âu lại không được truyền thông Trung Quốc ghi hình và đưa tin.

Virus corona soi tỏ những bất bình đẳng xã hội

Dưới góc độ xã hội, khủng hoảng coronavirus là dịp để chúng ta cùng nhìn nhận lại về sự bất bình đẳng. « Cuộc khủng hoảng này làm cho xã hội thấy được những người lâu nay vô hình », đó là nhận định của nhà xã hội học Camille Peugny, chuyên gia về bất bình đẳng xã hội, thuộc đại học Versailles-Saint-Quentin-en-Yvelines.

Dịch bệnh Covid-19 cho thấy rõ sự phân chia trong thế giới : Nhóm thứ nhất bao gồm những người có trình độ cao, nhóm thứ hai gồm những nhân viên được trả lương thấp và không được bảo vệ tốt. Trong khi những người « chiến thắng trong công cuộc toàn cầu hóa\” được ngồi ở nhà, thì những người phục vụ họ phải ra khỏi nhà để làm việc : nhân viên thu ngân, người giao hàng, nhân viên chăm sóc y tế, người thu gom rác, hiến binh và cảnh sát, thợ làm bánh mì. Nói một cách hình ảnh, giống như khi đi leo núi, những người làm công việc phục vụ là những người phải đi đầu để bảo đảm sự sống cho những người đi phía sau.

Trả lời phỏng vấn của báo Libération, nhà xã hội học Camille Peugny nhấn mạnh, trong nền kinh tế toàn cầu hóa, hình mẫu lý tưởng là những người có bằng cấp cao, năng động và rất có giá trên thị trường lao động, nhưng thực tế là họ chỉ có thể hoạt động khi có một « đội quân » hỗ trợ âm thầm, giúp họ trông con sau giờ học, lau dọn nhà ở … Trong số đó, không thể không nói tới những nhân viên thu ngân phải làm việc tới tận 23h. Chuyên gia về bất bình đẳng nhấn mạnh cần nhìn nhận lại về vị trí của những người làm công việc phục vụ người khác trong xã hội hiện nay.

Báo Le Monde cũng quan tâm đặc biệt và dành một bài phóng sự dài « Nước Pháp của  những nhân viên thu ngân » để nói về công việc vất vả nhân viên thu ngân trong các siêu thị tại Pháp, những người phải đối mặt với nguy cơ lây nhiễm bệnh cao, do hàng ngày phải tiếp xúc ở khoảng cách gần với rất đông khách hàng người, trong bối cảnh người dân lo sợ thiếu nhu yếu phẩm nên đổ xô đến các siêu thị để mua sắm.

Bất chấp nỗi sợ hãi bị nhiễm bệnh và làm lây bệnh cho cha mẹ già yếu hay con nhỏ, các nhân viên thu ngân, 90% là nữ giới, vẫn phải lao động không ngừng nghỉ trong điều kiện lao động không đủ tốt, nơi găng tay và khẩu trang làm họ vướng víu khó làm việc và cũng không đảm bảo an toàn cho họ. Le Monde ca ngợi họ là những « người lính » đang nỗ lực hết sức để xã hội được ăn uống và được sống, dù họ chưa được xã hội quan tâm nhắc đến nhiều.

Thiên nhiên là mối đe dọa khủng bố sinh học lớn nhất

Trong thời gian qua, có rất nhiều thuyết âm mưu theo đó virus corona được tạo ra trong phòng thí nghiệm. Trả lời phỏng vấn của báo Le Figaro, chuyên gia nhân học xã hội Frédéric Keck, thuộc Trung tâm nghiên cứu quốc gia Pháp CNRS, cho rằng rất khó để mọi người hiểu tại sao giới lãnh đạo y tế quốc tế phải huy động cuộc chiến chống một con virus, có thể lây lan sang người qua loài dơi và để lại những hậu quả không thể dự báo, vì người dân chưa có khả năng miễn dịch. Nhưng việc nghĩ rằng loại virus này do con người tạo ra, nhằm khơi dậy nỗi sợ hãi và bán được thuốc hay khẩu trang, thì lại dễ dàng hơn đối với dân chúng.

Tuy nhiên, về mặt kỹ thuật, việc tạo ra một loại virus mới có thể lây sang người khó hơn so với việc để tự nhiên tạo ra các virus mới theo cơ chế đột biến và chọn lọc ngẫu nhiên. Các chuyên gia về virus đã nói, từ hồi xảy ra cuộc khủng hoảng SARS năm 2003,  \”thiên nhiên là mối đe dọa khủng bố sinh học lớn nhất\”.

Có một nỗi sợ hãi lớn về một cuộc chiến vi khuẩn ở Trung Quốc kể từ thời Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), khi người Mỹ sử dụng vũ khí sinh học do người Nhật sản xuất trong Đệ nhị thế chiến. Tại Hoa Kỳ, nỗi sợ hãi về một cuộc tấn công khủng bố của các loại virus, như bệnh đậu mùa hoặc bệnh than, đã tăng cao kể từ sau Chiến tranh lạnh và sau khi có tiết lộ rằng các nhà vi khuẩn học Liên Xô đã bán thông tin cho \”các quốc gia bất hảo\”.

Tại châu Âu, thuyết âm mưu chủ yếu nhắm vào các ngành công nghiệp dược phẩm có thế lực (GSK, Sanofi, Roche … ). Những cáo buộc về xung đột lợi ích giữa các nhà khoa học và ngành dược phẩm đã diễn ra mạnh mẽ trong chiến dịch tiêm ngừa dịch H1N1 hồi năm 2009, dẫn đến sự mất lòng tin nghiêm trọng và kéo dài về việc tiêm phòng bệnh. Ở Châu Phi, có tin đồn virus HIV và Ebola là do người Mỹ tạo ra để giảm dân số tại châu lục này. Cũng có giả thuyết ở Hoa Kỳ cho rằng virus HIV được phát minh để nhắm vào người đồng tính nam.

Nhà khoa học của CNRS kết luận thuyết hành động có chủ ý thường dễ hiểu hơn các là kiến thức về cơ chế của sinh thái, tự nhiên.